|
Rafaela
Gość
|
 |
« : Marzec 28, 2011, 15:52:22 » |
|
Ogień i dym - czyli kadzidło w Kościele - ks. Jakub Dębiec
Drukuj | Email
Króluj nam Chryste nr 1/2005Kiedyś używano je w trakcie pogrzebów, później palono je przy bazylikach, przed ikonami, relikwiami świętych jak również niesiono je w orszakach papieskich i w procesji z Ewangeliarzem. Dziś używa się je głównie przy wystawieniu Najświętszego Sakramentu. O czym mowa? Oczywiście o kadzidle.
Szóstego stycznia przypada uroczystość Objawienia Pańskiego, którą w Polsce nazywamy tradycyjnie świętem Trzech Króli. W tym dniu błogosławi się w kościołach obok kredy właśnie kadzidło w nawiązaniu do darów, które złożyli Dzieciątku Jezus trzej Mędrcy ze Wschodu.
Kadzidło znane jest każdemu ministrantowi, chociaż nie każdy ministrant do tzw. „ognia” może być wyznaczony. Sprawowanie uroczystej liturgii bez użycia kadzidła wydaje się nam niemalże niemożliwe. Gdy oglądamy transmisje różnych uroczystości z Watykanu, to możemy zauważyć, że kadzidło jest używane prawie zawsze. Jednak w pierwszych wiekach istnienia Kościoła nie używano kadzidła. Dlaczego?
Trudne początki kadzidła w Kościele
Kadzidło znane już było w starożytności. Używano je w Grecji, w Rzymie, a Egipcjanie mówili o nim, że oczyszcza i upiększa. Stosowano je zatem ze względów higienicznych, aby usunąć nieprzyjemne zapachy. Posługiwano się nim również, aby oddalić moce i wpływy diabelskie. Ponadto użycie kadzidła było wyrazem czci wobec bogów pogańskich oraz władców.
Z kart Starego Testamentu dowiadujemy się też, że kadzidła używali żydzi czcząc prawdziwego Boga. Zapalali je oni, jako ofiarę chwały, dwa razy dziennie (rano i wieczorem) na specjalnie do tego przygotowanym złotym ołtarzu, znajdującym się w świątyni przed świętym miejscem. W Księdze Apokalipsy, należącej do zbioru ksiąg Nowego Testamentu, przeczytać możemy także o kadzidle, jako znaku czci Boga i modlitwy do Niego zanoszonej.
Dlaczego zatem chrześcijanie zwlekali z „wprowadzeniem” kadzidła do liturgii, chociaż było ono tak powszechnie znane i stosowane? Właśnie dlatego, że było ono tak powszechnie stosowane, przede wszystkim w kulcie bożków i cesarzy, nie chciano używać go w liturgii. Nie można zapomnieć, że był to również czas prześladowań. Tych chrześcijan, którzy w wyniku prześladowań wyrzekli się wiary, określano mianem thurificati. Oznaczało to, że złożyli ofiarę z kadzidła przed wizerunkiem cesarza, oddając w ten sposób jemu cześć.
Od praktyki do symboliki
Zmiana nastąpiła wówczas, kiedy ustały prześladowania. Pierwsze wzmianki o używaniu kadzidła na Zachodzie pochodzą z VII wieku (na Wschodzie np. w Jerozolimie kadzidła podczas liturgii używano już w IV wieku). Początkowo użycie kadzidła miało znaczenie czysto praktyczne – aby można było lepiej oddychać. Późnie nadawano użyciu kadzidła także znaczenie symboliczne, jako znaku uwielbienia dla obecnego we wspólnocie Pana oraz symbolu wznoszących się do tronu niebios modlitw wiernych.
Kadzidła używano początkowo w trakcie pogrzebów, później palono je przy bazylikach, przed ikonami, relikwiami świętych, jak również niesiono je w orszakach papieskich i w procesji z Ewangeliarzem.
Kadzidło dziś
Jak sami dobrze wiecie, dziś używa się kadzidła przy wystawieniu Najświętszego Sakramentu, jak również w odniesieniu do osób (biskupa, kapłanów i wiernych), przedmiotów (ołtarz, krzyż, paschał) oraz rzeczy (dary składane na ołtarzu).
Są też pewne zasady odnoszące się do sposobu okadzania. Trzema pociągnięciami (rzutami) trybularza okadza się: Najświętszy Sakrament, relikwie Krzyża Świętego, uroczyście eksponowane obrazy Pana Jezusa, dary chleba i wina użyte dla sprawowania Mszy świętej, krzyż ołtarzowy, ewangeliarz, paschał, celebransa, chór oraz zgromadzonych wiernych. Podwójnym rzutem okadza się relikwie i obrazy świętych.
Znak modlitwy i uwielbienia
Ciekawe jest również, że poszczególne „części składowe” kadzidła miały swoje znaczenie symboliczne. Otóż ogień był znakiem bliskości Boga, sam zapach kadzidła wskazywał na łaskawość Boga, natomiast obłok kadzidła był rozumiany jako symbol modlitw wiernych, wznoszących się przed Boże oblicze. Dziś, mówiąc o symbolice kadzidła, wskazuje się przede wszystkim na kadzidło, jako znak modlitwy i uwielbienia Boga, które są zanoszone przed Jego tron przez zgromadzoną wspólnotę wiernych.
Trybularz „gigant” czyli botafumeiro
Do okadzania używa się trybularza (thuribulum) i łódki (navicula), która to nazwa przyjęła się w średniowieczu, od kształtu naczynia służącego do przechowywania kadzidła. Trybularze, które Wy używacie są stosunkowo niedużymi przedmiotami (wys. ok. 30 cm). Czy wiecie, że w Hiszpanii w Santiago de Compostela (miejsce pielgrzymkowe, gdzie w katedrze przechowywane są relikwie Św. Jakuba Apostoła), jest używany trybularz „gigant”? Nazywa się go „botafumeiro”. Wykonany jest ze srebra, ma prawie 2 m wysokości (wraz z “łańcuszkami”), waży 54 kg., a do jego obsługi potrzeba aż siedmiu mężczyzn.
Mam nadzieję, że te kilka informacji na temat kadzidła, jego symboliki i historii, jego związku z liturgią Kościoła, przydadzą się Wam i sprowokują Was do poszukiwania odpowiedzi na dalsze pytania, np.: co to jest kadzidło, jak się je przygotowuje?
Ks. Teodor Puszcz TChr, Pocałunek ołtarza i okadzenie (6) PDF Drukuj Email
Po dojściu do prezbiterium (miejsca, gdzie się znajduje ołtarz, miejsce przewodniczenia - sedilia - i ambona) kapłan udaje się do ołtarza i razem z obecnymi akurat na tej Eucharystii koncelebransami i diakonem całuje ołatarz . Ołtarz chrześcijański jest symbolem Chrystusa, który na tym świętym stole staje się obecny jako ukrzyżowany i wywyższony Pan i przy którym rozdaje siebie wiernym jako Pokarm i Napój. Pocałunek ten jest wyrazem głębokiego szacunku dla Chrystusa - Arcykapłana i Gospodarza tej Świętej Uczty. Kapłan czyni to pozdrowienie w imieniu całej wspólnoty. W dni świąteczne dokonuje się także okadzenia ołtarza. Dla wielu ludzi jest ta ceremonia, sięgająca już do czasów starożytnych, niezrozumiała i jawi się jako przestarzała i bezsensowna. Dlatego w tym miejscu wskazane jest powiedzieć coś więcej na temat okadzenia i kadzidła, które liturgia Kościoła stosuje także przy innych okazjach.
Kadzidło jest wysuszonym sokiem ze zranionego drzewa gatunku boswellia sacra. Ten rodzaj drzew, którego znanych jest 25 odmian, spotyka się w południowej Arabii, północnej Afryce i w Indiach. Jedyne dostępne w Europie kadzidło pochodzi z południowego wybrzeża Półwyspu Arabskiego, z terenów dzisiejszych krajów Jemenu i Omanu. Jest to żywica z drzew boswellia sacra, boswellia carteri. Rośliny tego rodzaju osiągają wysokość 2-3 m. Ich gałęzie wychodzą z mocnego korzenia już przy ziemi, co daje im wygląd krzewów. Kora łuszczy się w dużych kawałkach i w wyniku wzrostu jest zrzucana oraz zastępowana nową. Liście, które wyrastają późną jesienią (długości 15-25 cm), mają filcowatą powierzchnię i na gałęzi wyrastają w dużej odległości od siebie lub jako kępa na jej końcu. Na wiosnę wyrastają białe kwiaty, które wczesnym latem zamieniają się w okrągłe owoce pestkowe. Podczas gorącego lata, zwykle w maju, zdziera się korę na pniu i gałęziach. Z tych ran wypływa klejąca, mlecznego koloru ciecz, która twardnieje na powietrzu. Żywica ta wypływa w małej ilości, a jej jakość jest słaba, dlatego po miesiącu zdziera się ją i wyrzuca. Podczas następnych dwóch tygodni wypływa więcej soku z nacięć. Jednak i ten sok nie nadaje się do użytku. Dopiero po trzecim zdarciu zaczyna się właściwe żniwo. Teraz w gorących miesiącach letnich zbiera się raz w tygodniu wytryskające kadzidło, ok. 500g z jednego średniej wielkości drzewa. W październiku, na końcu gorącej pory roku, zmniejsza się wyciek żywicy i kończy się żniwo. Drzewa te dopiero po rocznej lub dwuletniej przerwie znów wykorzystuje się do pozyskiwania kadzidła. Więcej na ten temat można doczytać w pozycji Michaela Pfeifera. Der Weihrauch. Geschichte, Bedeutung, Verwendung. Regensburg 1997.
Używanie kadzidła tzn. mieszanki różnych żywic, było już znane w starotestamentalnym kulcie świątynnym i w pogańskiej starożytności. Chrześcijanie najpierw go odrzucali z powodu ofiary kadzidła, składanej przed statuami pogańskich bóstw. W czasach konstantyńskich kadzidło "wtargnęło" jednak ze Wschodu do chrześcijańskiej liturgii. Tutaj rozumiano je jako symbol modlitwy w myśl psalmu: niech wznosi się ku Tobie moja modlitwa jak kadzidło (Ps 141, 2) oraz spalania się miłości Boga i bliźniego. Jednocześnie jest ono znakiem czci i modlitwy wstawienniczej Kościoła.
Jeśli chodzi o symbolikę kadzidła w Nowym Testamencie, to można je najpierw uważać za jeden z trzech darów bożonarodzeniowych. Według Mt 2, 11 mędrcy przynieśli Dziecięciu złoto, kadzidło i mirrę - najcenniejsze dary, jakie były wtedy osiągalne. Pokłon magów widziano w tradycji jako spełnienie się proroctwa Iz 60, 6 - jako eschatologiczną pielgrzymkę ludów na Syjon. Wszystkie trzy dary nie występują razem nigdzie w Starym Testamencie. W historii wykładni Pisma św. nabrały one doniosłego znaczenia: kadzidło było darem dla Chrystusa jako Boga, złoto było darem dla Chrystusa jako Króla i mirra - już od czasów Ireneusza i Orygenesa - darem dla Chrystusa jako człowieka oraz symbolem Jego śmierci. W Nowym Testamencie jest jeszcze w innym miejscu mowa o kadzidle. W 5 i 8 rozdziale Apokalipsy Wizjoner z Patmos daje wskazówki do rozumienia jego znaczenia. Aniołowie przynoszą nie tylko Bożą Nowinę na świat, ale zanoszą również prośby ludzi przed tron Boga. Unoszenie się nieustannej modlitwy zostało ujęte w obraz kadzidła (Ap 8, 3-5). Na trzecim miejscu należy wymienić metaforyczne znaczenie kadzidła u św. Pawła jako woni. Dla dopełnienia symbolicznego znaczenia pachnącej żywicy należy dodać miejsca z corpus paulinum, w których Paweł posługuje się pojęciem woni jako metafory. Dla przykładu następujący fragment: Niech będą dzięki Bogu, który pozwala nam zawsze uczestniczyć w tryumfie Chrystusa i wszędzie roztacza przez nas woń Jego poznania. Dla Boga jesteśmy bowiem wonnością Chrystusa, zarówno wśród tych, którzy są na drodze do zbawienia, jak też wśród tych, którzy są na drodze do zagłady (2 Kor 2, 14-15).
W liturgii Kościoła stosuje się więc okadzenie ołtarza, księgi ewangelii, świec, obrazów, a także celebransów i wspólnoty wiernych. Niewłaściwym byłoby uważać kadzidło tylko jako dar dla Boga, jako rzeczowy dar. Kto zna jego bogatą symbolikę, ten będzie go uważał za "homilię bez słów".
Okadzenie ołtarza przybrało szczególną formę. Kapłan z kadzielnicą obchodzi go wkoło i okadza. Okadzany jest także znajdujący się przy ołtarzu krzyż, jak również paschał w okresie wielkanocnym, relikwiarz oraz wizerunek (obraz lub figura).
|
