Starą zasadą jaką wykorzystywali hermetycy w przekazywaniu
tzw. ''wiedzy tajemnej'' było wprowadzanie do przekazu symboli,
których znaczenie rozumiane było w ich gronie.Czyli - ''to co widzi jeden nie musi
być regułą dla drugiego''.
Wielu malarzy umieszczało na swoich obrazach symbole ''ukrytej herezji''.
Ilustrowali w ten sposób swoje powiązania z tajnymi bractwami
działającymi poza oficjalnie panującą religią oraz wbrew panującym władcą.
Obraz Pabla Picassa "Guernica" powstał w 1937 r. Miał być malarskim manifestem antywojennym i dziełem sztuki zamówionym przez rząd republikański dla wystawienia w hiszpańskim pawilonie. Został zapewne namalowany pod wpływem wielkich emocji twórcy, mimo iż nie był on zwolennikiem politycznym, aczkolwiek było to jego miasto rodzinne. Niby ten obraz to zwykłe malowidło, ale czy na pewno? Czy coś przez niego nie przemawia? Czy nie skrywa głębszej prawdy?
Guernica to rysunek wykonany farbami olejnymi, na wielkim płótnie (349,3x776,6), o matematyczno-zamkniętej kompozycji tzn. że postacie, przedmioty, budynki mają geometryczne kształty, nadające wrażenie ogólnego chaosu i nieładu. Podkład ma charakter tłuczonego szkła, a nie materiału (jak powinien), jest to spowodowane licznymi czarno-białymi liniami.
Po wstępnej analizie obrazu możemy przystąpić do poszukiwania głębszej prawdy tego "chaotycznego obrazu". Na pierwszym planie znajduje się kobieta, która się wychyla z okna, po wyrazie jej twarzy możemy wywnioskować, że ogarnia ją strach. W wyciągniętej ręce trzyma lampę, oświetlającą ciemności. Druga postać znajdująca się przed domem, po prawej stronie obrazu jest spanikowana, klęczy, prawdopodobnie modli się do Boga (świadczy o tym jej układ rąk). Z lewej strony, krzycząc pada na kolana matka ze swym martwym dzieckiem, mając podświadomość, że zbliża się i jej chwila śmierci, boi się spojrzeć na swoją małą, zimną, nieoddychającą pociechę - matka jest symbolem oddania się i poświęcenia swojego życia, jednak na daremno. Obok niej możemy dostrzec byka nazywanego przez Pabla "maszyną do mielenia mięsa" tzn. istotę niosącą strach i śmierć, jest także symbolem Hiszpanii. W centralnej części pracy, na podłodze leży martwy żołnierz wraz ze złamanym mieczem. Nad nim znajduje się ranny koń- często tłumaczony jako symbol ludu hiszpańskiego. Słońce na obrazie zostało zastąpione świecąca żarówka, po to, aby uwidocznić sztuczność i położenie kresu rodzajowi ludzkiemu (mamy tu do czynienia jednocześnie z ironią i rzeczywistym odzwierciedleniem panującej sytuacji). Między koniem a domem ukazana, w dynamizmie została jeszcze jedna postać, pragnąca uciec, wyrwać się w sadystycznego świata, pełnego bólu, strachu, zła, zagłady i niepewności, co do ludzkiej egzystencji. Niebo na obrazie (często interpretowane i porównywane do sufitu) jest zamknięte, podkreśla to niemożność ucieczki; w tle widać jeszcze więcej ofiar i ruin pogarszających istniejącą sytuację i dostarczającą jeszcze więcej negatywnych emocji. Obraz cechują ciemne, chłodne barwy, doskonale oddające charakter zaistniałych okoliczności.
Guernica, stwierdził Rene Berger, nie podlega żadnej kwalifikacji historycznej. Jest przede wszystkim alegorią, w której autor usiłuje przedstawić cierpienie wszystkich istot. Wszelkie deformacje mają rację bytu i swoją określoną funkcję. Guernica wspięła się na wyżyny metafizyki. Brak kolorów jest zamierzonym efektem w celu osiągnięcia jak największej siły dramatycznej.
Wszelkie próby interpretacji obrazu artysta kwitował stwierdzeniem: „Ten byk jest bykiem, a koń jest koniem /.../Oczywiście, to symbole... Niechże publiczność widzi w koniu, w byku symbole i interpretuje je, jak zechce.”
Kiedyś Picasso powiedział, że nigdy nie malował wojny jak fotograf. Udało mu się dzięki temu osiągnąć dużo większą głębię wyrazu - synteza i symbole są bowiem niedostępne fotografii. Kiedy artysta stwierdził, że malarstwo nie jest stworzone tylko do dekoracji mieszkań, lecz że stanowi instrument defensywnej i ofensywnej walki z wrogiem, określił swoją postawę wyrażoną w Guernice.
