Kodeks Etyki - moda czy koniecznoœÌ?
Obecnie mo¿na odnieœÌ wra¿enie, i¿ powsta³a moda na kodeksy etyki. Istniej¹ ju¿ kodeksy etyki lekarskiej, dziennikarskiej, nauczycielskiej, adwokackiej, s³u¿by publicznej, politycznej czy reklamy. Co wywo³uje tak wzmo¿one zapotrzebowanie na spisanie kodeksów etyki poszczególnych zawodów? Czy warto je posiadaÌ? Jaki cel tak naprawdê im przyœwieca? Czy bez nich grozi nam nieetycznoœÌ?
Czym jest etyka?
Etyka jako czêœÌ filozofii zajmuje siê badaniem moralnoœci i opracowywaniem systemów myœlowych, na podstawie których tworz¹ siê pewne zasady okreœlaj¹ce powinnoœci moralne cz³owieka. Ich zbiór formu³uje siê jako kodeks etyki. Wspó³czeœnie istnieje wiele zawodów, których funkcjonowanie jest oparte na takim oficjalnie spisanym zbiorze regu³ etycznych i moralnych. Takim zawodem jest równie¿ trener biznesu, dla którego Stowarzyszenie Trenerów Organizacji Pozarz¹dowych spisa³o osobny kodeks.
KsiÂądz prof. dr hab. MichaÂł DroÂżdÂż, wykÂładowca na wydziale Nauk SpoÂłecznych Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, tak mĂłwi o etyce:
„W elitarnym Âświecie filozofii istnieje dziÂś nie tylko moda na rehabilitacjĂŞ etyki, ale swoista potrzeba. Otó¿ ró¿ni autorzy rozmaitych tendencji, jak chociaÂżby Karol WojtyÂła, wskazujÂą na potrzebĂŞ etyki i etycznoÂści jako uchwytnej, konkretnej orientacji dla moralnoÂści i etosu. Mimo wszystko wspó³czesnoœÌ jest „krucha i zupeÂłnie nieodporna" na zÂło. PrzyczynÂą tego jest odrzucenie jasnych i czytelnych zasad etycznych, za ktĂłrymi zawsze stojÂą jakieÂś wartoÂści - takie jak BĂłg, czÂłowiek, zdrowie, dobre imiĂŞ, uczciwoœÌ, rodzicielstwo, prawdziwe spojrzenie na cielesnoœÌ i seksualnoœÌ, prawdomĂłwnoœÌ itp."
Po czym dodaje, ¿e istniej¹ cztery integralne pytania, dziêki którym ka¿dy z nas mo¿e podj¹Ì próbê poszukiwania prawdy, ¿yciowych priorytetów oraz moralnoœci:
- „Co, kto to jest?" - pytania o naturĂŞ rzeczy i ich toÂżsamoœÌ;
- „W jakim celu coÂś jest?" - pytania o celowoœÌ i sens;
- „Dlaczego coÂś jest?" - pytania o motyw dziaÂłania i uzasadnienie tych dziaÂłaĂą;
-„W jaki sposĂłb coÂś istnieje i dziaÂła?" - pytania o sposĂłb istnienia i dziaÂłania.
KsiÂądz MichaÂł DroÂżdÂż dzieli siĂŞ rĂłwnieÂż cennym spostrzeÂżeniem:
„<GoÂłym okiem> widaĂŚ, Âże z jednej strony ludzie mĂłwiÂą, Âże „etyka i moralnoœÌ jest im niepotrzebna", a z drugiej strony chcieliby, Âżeby inni postĂŞpowali wedÂług klarownych norm, Âżeby wartoÂści „spadaÂły im same z nieba". Co wiĂŞcej - wielu sÂądzi, Âże tych wartoÂści nie da siĂŞ jednak zastÂąpiĂŚ „substytutami", iluzjami, czy utopiami."
Kodeksy etyki: przesz³oœÌ a wspó³czesnoœÌ
„Kodeksy byÂły zawsze. MĂłwi siĂŞ o nich we wszystkich dziedzinach Âżycia od wiekĂłw. Pierwszym kodeksem etyki medycznej byÂła PrzysiĂŞga Hipokratesa. Od g³êbokiego ÂŚredniowiecza mĂłwi siĂŞ o kodeksach rycerskich, a póŸniej o kodeksach oficerskich."- mĂłwi DroÂżdÂż.
Ksi¹dz ubolewa, ¿e choÌ s³owo godnoœÌ przewija siê w kodeksach niemal zawsze, brakuje w nich jednak tak istotnych pojêÌ, jak szlachetnoœÌ osobista, doskona³oœÌ osoby, norma z³a i dobra, odpowiedzialnoœÌ, kara i nagroda, szczêœcie cz³owieka, czy mi³oœÌ. Do tego niepokoj¹ce jest jego zdaniem, i¿ zdarzaj¹ siê kodeksy etyki, które zinterpretowaÌ mo¿na wy³¹cznie jako zbiory nieczytelnych i zamazanych znaczeniowo regu³, nie bazuj¹cych na prawdzie o cz³owieku, która jest tak wa¿nym fundamentem zasad moralnych.
„Dzisiejsze kodeksy zawodowe, mimo dobrej woli ich twĂłrcĂłw, sÂą pisane przewaÂżnie z punktu widzenia pragmatycznoÂści Âżycia i stanowiÂą rodzaj prakseologii etyczno-dyscyplinarnej, niÂż etyki w sensie ÂścisÂłym, ktĂłra realizuje siĂŞ i urzeczywistnia w ludzkim sumieniu. Kodeksy „rĂłwnajÂą" czĂŞsto Âżycie w dó³, a nie w gĂłrĂŞ - czasem wbrew ich postulatywnej treÂści i intencjom."-dodaje.
Kodeksy etyczne StowarzyszeĂą TrenerĂłw Biznesu
Tak prezentuje siĂŞ kodeks etyki trenera Stowarzyszenia TrenerĂłw Organizacji PozarzÂądowych1:Dekalog trenera
1. Okazuje szacunek wobec poglÂądĂłw, postaw, przekonaĂą i wartoÂści uczestnikĂłw szkoleĂą oraz innych trenerĂłw. Nie podejmuje siĂŞ zadaĂą, w ktĂłrych nie byÂłoby to moÂżliwe.
2. Zna swoje moÂżliwoÂści, podejmuje siĂŞ zadaĂą nie przekraczajÂących jego wiedzĂŞ, siÂły, umiejĂŞtnoÂści, moÂżliwoÂści psychofizyczne.
3. Posiada wiadomoœÌ swego wp³ywu na grupê i wykorzystuje ten wp³yw jedynie w celu tworzenia sytuacji edukacyjnych.
4. Jest odpowiedzialny za wÂłasny rozwĂłj i wzrost kompetencji trenerskich. Regularnie sprawdza poziom swoich umiejĂŞtnoÂści oraz poziom prowadzonych przez siebie zajĂŞĂŚ (np. stara siĂŞ korzystaĂŚ z konsultacji, superwizji, robi mini-ewaluacjĂŞ szkoleĂą).
5. Dzieli siĂŞ wÂłasnym dorobkiem trenerskim z czÂłonkami STOP w sposĂłb nie rodzÂący sprzecznoÂści z jego poczuciem ochrony wÂłasnych praw autorskich.
6. Respektuje prawa autorskie i pokrewne. Zawsze powo³uje siê na Ÿród³a wykorzystywanych materia³ów i metod.
7. Nie wykorzystuje uzyskanych w trakcie szkoleĂą informacji oraz nawiÂązanych relacji przeciwko uczestnikom i organizacjom.
8. Nie wykorzystuje warsztatu dla propagandy politycznej czy okazji do sprzedaÂży lub marketingu produktĂłw nie zwiÂązanych bezpoÂśrednio z programem szkolenia.
9. Dba o swĂłj autorytet - nie naduÂżywa alkoholu oraz innych substancji odurzajÂących.
10. Dba o to, aby relacje osobiste i sÂłuÂżbowe pomiĂŞdzy nim a uczestnikami szkoleĂą nie pogarszaÂły jakoÂści szkoleĂą.
Z kolei Stowarzyszenie KonsultantĂłw i TrenerĂłw ZarzÂądzania Matrik bazuje na Kodeksie Dobrych Praktyk stworzonym przez PolskÂą IzbĂŞ Firm Szkoleniowych. FormuÂłuje on wzorowe zasadny postĂŞpowania firmy szkoleniowej analizujÂąc takie aspekty, jak relacje z klientem i otoczeniem, informacje o firmie, sposoby realizacji szkolenia oraz pozyskiwanie zleceĂą.
Czy kodeks coÂś zmienia?
Kodeks etyki jest odpowiedzi¹ na chêÌ sformalizowania okreœlonych zasad etycznych, które powinny przyœwiecaÌ ka¿demu pracownikowi i kierowaÌ jego dzia³aniem. Do takich standardów zachowania z pewnoœci¹ nale¿y uczciwoœÌ, kultura osobista, odpowiedzialnoœÌ, szacunek oraz rzetelnoœÌ. Tworz¹c kodeksy etyki d¹¿y siê do znalezienia wspólnych wartoœci, celów oraz zdefiniowania misji zawodu. Cz³owiek zaczyna snuÌ refleksjê nad tym, jakie zachowanie by³oby poprawne, a jakie nie do zaakceptowania. Zapewne zyskuje na tym wizerunek firmy, gdy¿ w oczach klientów taka firma gwarantuje , ¿e mog¹ oni oczekiwaÌ od pracowników profesjonalizmu, wysokiej kultury oraz szacunku wzglêdem siebie i interesantów.
Ale czy na pewno? Wiele internautĂłw zdaje siĂŞ w to wÂątpiĂŚ, co wyraÂżajÂą nastĂŞpujÂące gÂłosy:
„Ja mam takie dziwne wraÂżenie, Âże ludzie etyczni nie potrzebujÂą kodeksu.
PotrzebujÂą go stworzyĂŚ , ale nie dla siebie. PotrzebujÂą go tworzyĂŚ, by zatrzymaĂŚ dziaÂłania, ktĂłre obserwujÂą - te nieetyczne. Bo jak inaczej to zatrzymaĂŚ ?
ByÌ mo¿e potrzebuj¹ nie tyle go tworzyÌ, ale rozpocz¹Ì rozmowê o etyce - a to œwietny pomys³, by robiÌ to w³aœnie tak."
„Z kodeksem etyki bÂądÂź samÂą etykÂą jest podobnie jak z dobrym wychowaniem, ktĂłre wynosi siĂŞ z domu bÂądÂź nie."
„Chyba to jest moda. EtykĂŞ siĂŞ ma lub nie."
KsiÂądz DroÂżdÂż wydaje siĂŞ przychylaĂŚ do takiego rozumowania, o czym ÂświadczÂą sÂłowa:
„Nie wystarczÂą kodeksy, nawet coraz lepsze i mÂądrzejsze, bo etyka to sprawa ludzkiego sumienia, i dlatego potrzeb ludzi prawego sumienia, a kodeksy pomagajÂą tylko formowaĂŚ sumienie, ale ich rola nie jest wcale w tej formacji pierwszorzĂŞdna. Etyka zatem jest sprawÂą wychowania i formacji sumienia, ktĂłre musi siĂŞ oprzeĂŚ na wartoÂściach. Fundamentem formacji sumienia jest prawda o czÂłowieczeĂąstwie odkrywana w naturze ludzkiej."
To tylko chwyt marketingowy
Nie brakuje pogl¹dów, i¿ kodeks etyki to tylko i wy³¹cznie chwyt marketingowy, na który powinni nabraÌ siê potencjalni klienci. Tak mówi o tym Beata- w³aœcicielka jednej z firm specjalizuj¹cych siê w doradztwie strategicznym:
„To prawda, Âże niestety dla wielu ludzi spisane na papierze firmowe kodeksy etyki, ró¿nego rodzaju certyfikaty to potwierdzajÂące bĂŞdÂą jedynie kolejnym chwytem PR, kolejnym wabikiem na nowych kontrahentĂłw. Kolejny trend to Corporate Social Responsibility CSR (SpoÂłeczna OdpowiedzialnoœÌ Biznesu), dla jednych kolejny trik, a dla niektĂłrych sÂłuszna sprawa. Takich ludzi nie zmienimy...chociaÂż moÂże? Ale przyjemniej pielĂŞgnujmy w nas to, co dobre i sami kierujmy siĂŞ zasadami."
Potrzebny nam kodeks?
Po co mi kodeks etyki Ksi¹dz prof. dr hab. Micha³ Dro¿d¿ przyznaje, ¿e wspó³czeœnie istnieje coraz wiêcej kodeksów etycznych ró¿nego rodzaju. Zdaje siê jednak reprezentowaÌ nieufny stosunek co do wartoœci niektórych z nich:
„NiektĂłre z kodeksĂłw etycznych majÂą tylko czĂŞÂściowy zwiÂązek z etykÂą, gdyÂż spisane w nich zasad deontologii zawodowej, prĂłbujÂą tylko doraÂźnie regulowaĂŚ praktyczne dziaÂłania zawodowe. Zawarte w nich normy i zasady sÂą czĂŞsto zlepkiem wewnĂŞtrznych regulaminĂłw, zewnĂŞtrznych zasad prawnych, zwyczajĂłw, oczekiwaĂą itd. sankcjonowanych wielkim sÂłowami etyki, a tymczasem jest to twĂłr, w ktĂłrym mieszajÂą siĂŞ wartoÂści etyczne, warsztatowe, biznesowe i inne."
Jak wiĂŞc temu zaradziĂŚ i tworzyĂŚ wartoÂściowe kodeksy?
„Warto zwracaĂŚ uwagĂŞ raczej na fundamenty etyczne oraz kontekst i zasady rozstrzygania problemĂłw i dylematĂłw etycznych w sferze sumienia, uksztaÂłtowanego na prawdzie o czÂłowieczeĂąstwie, na tzw. normie personalistycznej. Wtedy dopiero kodeksy zawodowe na takim fundamencie bĂŞdÂą miaÂły jakiÂś sens, gdyÂż inaczej mogÂą zobowiÂązywaĂŚ etycznie kogoÂś do czegoÂś, czego on i tak nie rozumie i nie akceptuje. Nie wystarczy tworzyĂŚ coraz lepsze i dokÂładniejsze kodeksy etyki mediĂłw, oparte na ró¿nych fundamentach: cnotach, intencjach, przekonaniach, uzgodnieniach."-radzi.
Ciekawy punkt wyjÂścia odnoÂśnie kodeksĂłw etyki przedstawiÂł znany psycholog biznesu, prowokujÂąc na portalu internetowym pytaniami:
„Czy to taka sezonowa moda, listek figowy zasÂłaniajÂący wstydliwÂą nieetycznoœÌ codziennego dziaÂłania, realia i prozĂŞ Âżycia (?), czy teÂż moÂże krok ku normalnoÂści i moralnoÂści w Âżyciu, biznesie, otaczajÂącym nas Âświecie?"
Jak bardzo kodeksy etyki by³yby krytykowane, trzeba przyznaÌ, ¿e ka¿dy kodeks pe³ni istotn¹ funkcjê-a mianowicie ogranicza ludzi mniej lub bardziej zniekszta³caj¹cych moralnoœÌ i etykê zawodow¹. ByÌ mo¿e oka¿e siê swego rodzaju wstêpem do lepszego jutra.
http://www.trenerbiznesu.pl/artykuly/kodeks-etyki-moda-czy-konieczno%C5%9B%C4%87
