Uczucia niechciane

CZESC I

Uczucia niechciane

OdnaleÂźĂŚ ukryty sens cz. I

JeÂśli ktoÂś nie umie przyjmowaĂŚ uczuĂŚ negatywnych, to bĂŞdzie miaÂł kÂłopot z uczuciami pozytywnymi albo przeÂżyje je powierzchownie i nigdy nie doÂświadczy radoÂści czy zadowolenia z siebie.

Z ks. Krzysztofem Grzywoczem rozmawiajÂą Katarzyna Kolska i Roman Bielecki OP.

SkÂąd w KoÂściele taka powÂściÂągliwoÂśĂŚ w mĂłwieniu o uczuciach oraz kÂładzenie nacisku na intelekt i rozumowe przeÂżywanie wiary?

Chyba stÂąd, Âże w ten sposĂłb Âłatwiej nam zrozumieĂŚ siebie. Uczucia sÂą trudniejsze, wymykajÂą siĂŞ spod kontroli rozumu. Nie jest Âłatwo pojÂąĂŚ, dlaczego w danej chwili pojawia siĂŞ takie, a nie inne uczucie, i jakie ono ma znaczenie dla mnie, jaki jest jego sens i przesÂłanie.

MyÂślĂŞ teÂż, Âże ta nieufnoÂśĂŚ wynika z tego, Âże przez dÂługi czas w KoÂściele bardziej kÂładziono nacisk na to, o czym siĂŞ myÂśli, niÂż na to, co siĂŞ czuje. StÂąd mamy obecnie lĂŞkowe podejÂście do uczuĂŚ i traktujemy je jako coÂś gorszego, a nasza duchowoÂśĂŚ staÂła siĂŞ bardzo intelektualna. I w takim ujĂŞciu Âświat uczuĂŚ jawi nam siĂŞ jako nieznany i niekontrolowany, zagraÂżajÂący naszej wolnoÂści.

Nie lubimy rozmawiaĂŚ o uczuciach, wstydzimy siĂŞ ich. Dlaczego?

MoÂże z lĂŞku przed zranieniem. MĂłwiÂąc, co czujemy, odkrywamy swĂłj intymny Âświat, ktĂłry moÂżna zraniĂŚ. KtoÂś powie o swojej tĂŞsknocie i zostanie wyÂśmiany. To bĂŞdzie go bolaÂło.

Jak w takim razie postĂŞpowaĂŚ z uczuciami? Jak oswajaĂŚ lĂŞk przed nimi?

Jest to pewien proces, na poczÂątku ktĂłrego trzeba przyjÂąĂŚ, Âże kaÂżde uczucie, ktĂłre siĂŞ w nas pojawia, jest czymÂś wartoÂściowym i cennym. Inaczej mĂłwiÂąc, Âże nie ma bezsensownych uczuĂŚ i Âżadne nie pojawia siĂŞ bez powodu, Âże ma swĂłj sens i chce siĂŞ przyczyniĂŚ do mojego rozwoju. JeÂżeli z gĂłry zakÂładam i klasyfikujĂŞ jedne uczucia jako dobre, inne jako zÂłe, potrzebne, niepotrzebne, a nie daj BoÂże, moralne czy niemoralne, to proces przyjĂŞcia uczuĂŚ jest mocno zakÂłĂłcony.

A co z tymi, ktĂłrzy tego sensu nie widzÂą i w chwili bĂłlu, gniewu albo zÂłoÂści mĂłwiÂą, Âże nie chcÂą takiego uczucia?

CĂłÂż… bĂŞdzie im trudno zrobiĂŚ krok w swoim rozwoju wewnĂŞtrznym. W wypadku odrzucania uczuĂŚ naleÂżaÂłoby siĂŞ zatrzymaĂŚ i zapytaĂŚ konkretnego czÂłowieka, co siĂŞ staÂło w jego Âżyciu, Âże nie chce przyjÂąĂŚ z zaufaniem jakiegoÂś uczucia? Co go do tego skÂłania w sensie intelektualnym?

Zwykle w takiej sytuacji najpierw trzeba oczyÂściĂŚ sferĂŞ poznawczÂą. KaÂżde uczucie ma jakÂąÂś otoczkĂŞ intelektualnÂą. Na przykÂład gniew kojarzy nam siĂŞ z krzywdÂą, zranieniem czy poniÂżeniem. Dlaczego? Bo nie nauczono nas, Âże gniew moÂżna zamieniĂŚ w coÂś dobrego.

Takie przyglÂądanie siĂŞ uczuciom, po to Âżeby przyjÂąĂŚ je i potraktowaĂŚ inaczej niÂż do tej pory, jest dÂługim procesem i wymaga czasu. I pĂłki sam siebie nie przekonam, Âże chcĂŞ z tym stanem pobyĂŚ, posadziĂŚ moje uczucie na fotelu naprzeciw mnie i dokÂładnie im siĂŞ przyjrzeĂŚ, to nic w moim Âżyciu siĂŞ nie wydarzy. Tylko to, czemu zaufamy, moÂże siĂŞ rozwijaĂŚ. Uczucia pojawiajÂą siĂŞ po to, Âżeby lepiej kochaĂŚ i byĂŚ dojrzalszym czÂłowiekiem. Rozum to Âźle interpretuje. Jestem zÂły, wiĂŞc muszĂŞ komuÂś wygarnÂąĂŚ albo kogoÂś poniÂżyĂŚ. A przecieÂż sÂą dziesiÂątki moÂżliwoÂści, ktĂłre mĂłwiÂą, Âże moÂżemy coÂś innego zrobiĂŚ z tym uczuciem.

Nawet kiedy tego stanu nie rozumiem?

OczywiÂście! Kto nie potrafi wytrzymaĂŚ dwĂłch godzin w niezrozumieniu, nie wytrzyma piĂŞciu minut w zrozumieniu. Wytrzymanie rozumienia jest o wiele trudniejsze niÂż wytrzymanie niezrozumienia. JeÂśli zrozumiemy uczucia wstydu, lĂŞku czy gniewu, to konsekwentnie zadamy sobie pytanie, jak dalej z tym postĂŞpowaĂŚ. I to dopiero zaczyna byĂŚ trudne!

MoÂże trudnoÂści w podejÂściu do uczuĂŚ biorÂą siĂŞ z tego, Âże od dzieciĂąstwa jesteÂśmy kastrowani w sferze uczuciowej? MĂłwimy dzieciom – "nie pÂłacz", "nie krzycz", "nie zÂłoÂśĂŚ siĂŞ" i szybko odcinamy je od emocji.

Za uczuciami stoi caÂła nasza historia i wychowanie. WeÂźmy taki przykÂład. Przychodzi chÂłopczyk z przedszkola i mĂłwi, Âże zakochaÂł siĂŞ w koleÂżance, a rodzice zaczynajÂą siĂŞ ÂśmiaĂŚ. ChÂłopiec tÂłumi Âłzy i udaje, Âże nic siĂŞ nie staÂło, a jednoczeÂśnie odbiera komunikat, Âże Âźle zrobiÂł. To moÂże rodziĂŚ blokady i trudnoÂści w Âżyciu uczuciowym na wiele lat.

Gdy taki chÂłopiec, juÂż jako mÂłodzieniec, zakocha siĂŞ na powaÂżnie, moÂże nie wiedzieĂŚ, co z tym uczuciem zrobiĂŚ. Bo przecieÂż coÂś mĂłwi mu wciÂąÂż, Âże to jest coÂś niewÂłaÂściwego. Albo weÂźmy uczucie lĂŞku. ChÂłopiec mĂłwi do ojca, Âże boi siĂŞ iÂśĂŚ do piwnicy, bo tam jest ciemno. A tato mu odpowiada, Âże prawdziwi mĂŞÂżczyÂźni siĂŞ nie bojÂą. A poza tym w piwnicy nie ma siĂŞ czego baĂŚ. JeÂśli siĂŞ chÂłopak boi, to siĂŞ boi. Dlaczego nie moÂże pĂłjÂśĂŚ do piwnicy z doÂświadczeniem lĂŞku i obawy?

Ten mechanizm ma teÂż swojÂą drugÂą stronĂŞ. Nie chodzi tylko o umiejĂŞtnoÂśĂŚ przeÂżywania uczuĂŚ trudnych, ale teÂż o zdolnoÂśĂŚ do wchodzenia w stan zadowolenia, umiejĂŞtnoÂśĂŚ przyjmowania pochwaÂł.

Mam gÂłĂŞbokie przekonanie, Âże uczucia trzymajÂą siĂŞ za rĂŞce i kiedy ktoÂś umie przyjmowaĂŚ uczucia nazywane popularnie pozytywnymi, to bĂŞdzie takÂże umiaÂł obchodziĂŚ siĂŞ z uczuciami "negatywnymi".

Czy mechanizm przyjmowania uczuĂŚ moÂżemy sami w sobie wyksztaÂłciĂŚ? Czy raczej ktoÂś powinien nami w tym wzglĂŞdzie pokierowaĂŚ?

To zaleÂży od tego, jak gÂłĂŞboko tkwiÂą w nas skrypty zachowaĂą wobec uczuĂŚ. JeÂżeli sÂą powierzchowne, to wystarczy dobra lektura albo rozmowa z kimÂś. JeÂżeli skrypt jest gÂłĂŞboki, to moÂże byĂŚ potrzebny kurs z zakresu komunikacji czy nawet terapia.

Czy przy takim sposobie zachowania nie stracimy przypadkiem poczucia grzechu? Zaczniemy mĂłwiĂŚ: ja tak czujĂŞ, takie sÂą moje uczucia, tego nie zmieniĂŞ. Kiedy moje wyraÂżanie siebie zaczyna byĂŚ pychÂą, a miÂłoÂśĂŚ wÂłasna staje siĂŞ egoizmem?

WeÂźmy taki przykÂład. KtoÂś mĂłwi w konfesjonale, Âże siĂŞ wstydziÂł przeÂżegnaĂŚ przed koÂścioÂłem. Czy jest to grzech? Wstyd to nasz doradca, pokazujÂący granice intymnoÂści. Dlatego pojawia siĂŞ sÂłusznie. Mamy prawo siĂŞ wstydziĂŚ, nie jest to niczym zÂłym, gdyÂż Âświat duchowy jest naszym najbardziej intymnym Âświatem. PowinniÂśmy raczej zapytaĂŚ, jak ktoÂś zareagowaÂł na tak pojawiajÂące siĂŞ uczucie. Bo gdy mĂłwi podczas spowiedzi, Âże siĂŞ wstydziÂł przeÂżegnaĂŚ, to przecieÂż nie chodzi mu o uczucie wstydu, tylko o podjĂŞtÂą decyzjĂŞ. To z niej siĂŞ spowiada. Podobnie rzecz ma siĂŞ z zazdroÂściÂą. Samo uczucie nie jest grzechem. Jest w peÂłni poprawne. NajczĂŞÂściej jest czego zazdroÂściĂŚ. Pytanie, co z tym zrobimy dalej. JeÂśli z zazdroÂści zniszczymy komuÂś paszport tuÂż przed wyjazdem na stypendium do Nowego Jorku, wĂłwczas jest to juÂż grzech. ZazdroÂśĂŚ to piĂŞkne uczucie, ktĂłre niedojrzale traktowane bardzo komplikuje Âżycie.

Gdzie zatem przebiega granica miĂŞdzy uczuciem a grzechem?

Grzechem moÂże byĂŚ tylko konkretny czyn podjĂŞty np. pod wpÂływem gniewu czy zazdroÂści, nigdy samo uczucie. PoniewaÂż uczucia nie podlegajÂą ocenie moralnej. Tak naucza Katechizm KoÂścioÂła Katolickiego.

Ale przecieÂż spowiadamy siĂŞ, Âże zgrzeszyliÂśmy myÂślÂą!

Tylko wtedy, gdy w myÂślach podjĂŞliÂśmy jakÂąÂś decyzjĂŞ, Âże przy nadarzajÂącej siĂŞ okazji zrobimy tak, jak pomyÂśleliÂśmy. I to jest niemoralne. Dynamika czynu wchodzi w ocenĂŞ mojej decyzji. MiaÂłem ochotĂŞ ukraÂśĂŚ coÂś ze sklepu, ale akurat byÂł zamkniĂŞty. Decyzja, ktĂłrÂą podjÂąÂłem, byÂła niemoralna, choĂŚ podjĂŞta w myÂślach.

Czytaj ciÂąg dalszy wywiadu z ks. Krzysztofem Grzywoczem.

Czesc II

Uczucia niechciane

OdnaleÂźĂŚ ukryty sens cz. II

JeÂśli ktoÂś nie umie przyjmowaĂŚ uczuĂŚ negatywnych, to bĂŞdzie miaÂł kÂłopot z uczuciami pozytywnymi albo przeÂżyje je powierzchownie i nigdy nie doÂświadczy radoÂści czy zadowolenia z siebie.

Z ks. Krzysztofem Grzywoczem rozmawiajÂą Katarzyna Kolska i Roman Bielecki OP.

Przeczytaj I czĂŞÂśĂŚ wywiadu.

Czy powinniÂśmy kontrolowaĂŚ uczucia? I czy w ogĂłle moÂżna kontrolowaĂŚ coÂś, co przychodzi nagle i jest pozaintelektualne?

To zaleÂży od tego, jak rozumiemy sÂłowo "kontrolowaĂŚ". Na pewno waÂżne jest, byÂśmy rozumieli przesÂłanie pojawiajÂących siĂŞ uczuĂŚ. JeÂśli natomiast kontrola miaÂłaby polegaĂŚ na tÂłamszeniu i ograniczaniu ich spontanicznoÂści, byÂłoby to niewÂłaÂściwe. Uczucia majÂą w sobie pewnÂą kreatywnoÂśĂŚ, ktĂłrej warto zaufaĂŚ. OczywiÂście ona sama nie wystarcza i potrafi byĂŚ zgubna, stÂąd waÂżne jest, by poddaĂŚ je oglÂądowi rozumu. ÂŹle zrozumiany gniew w zestawieniu ze spontanicznoÂściÂą moÂże byĂŚ ryzykowny, a nawet niebezpieczny.

Zatrzymajmy siĂŞ jeszcze przy uczuciu zakochania. Zdarza siĂŞ, Âże zakochujemy siĂŞ, gdy mamy juÂż mĂŞÂża czy ÂżonĂŞ albo jesteÂśmy siostrÂą zakonnÂą czy ksiĂŞdzem. TrochĂŞ trudno mĂłwiĂŚ w takim wypadku o kreatywnoÂści i spontanicznoÂści pojawiajÂącego siĂŞ uczucia.

JeÂżeli uznamy, Âże uczucie zakochania pojawiÂło siĂŞ w nas po to, Âżeby zbudowaĂŚ trwaÂły zwiÂązek z tÂą kobietÂą czy tym mĂŞÂżczyznÂą i pozwolimy sobie na takÂą spontanicznoÂśĂŚ, to ten zwiÂązek rzeczywiÂście moÂże powstaĂŚ. Ale zakochanie jest znacznie bogatsze w swoim przesÂłaniu. Budowanie trwaÂłego zwiÂązku jest tylko jednÂą z alternatyw.
SÂą teÂż inne sensowne moÂżliwoÂści przeÂżycia tego stanu. ZastanĂłwmy siĂŞ, dlaczego uczucie zakochania pojawia siĂŞ u maÂłÂżonkĂłw czy duchownych? Nie chodzi przecieÂż o to, Âżeby zostawiĂŚ wspĂłÂłmaÂłÂżonka albo porzuciĂŚ kapÂłaĂąstwo czy zakon. JeÂżeli zrozumiem, jaki jest cel i kierunek tego uczucia, mogĂŞ pozwoliĂŚ sobie na kreatywnoÂśĂŚ i spontanicznoÂśĂŚ.

To trochĂŞ jak z dzieckiem. Gdy idziemy z nim na plac zabaw, pozwalamy, by wybraÂło, czy woli spĂŞdziĂŚ czas na huÂśtawce, na zjeÂżdÂżalni, drabinkach czy w piaskownicy. A sami siadamy na Âławce i czytamy gazetĂŞ. Ale juÂż na stacji kolejowej nie pozwolimy mu na takÂą spontanicznoÂśĂŚ, bo to mogÂłoby byĂŚ niebezpieczne.

ZakÂłada ksiÂądz, Âże zakochany czÂłowiek rozumie to uczucie. A przecieÂż ono jest spontaniczne i wywraca Âświat do gĂłry nogami. Potrafimy je Âładnie opakowaĂŚ i rozgrzeszyĂŚ siĂŞ, wierzÂąc w to, Âże oto przyszÂła prawdziwa miÂłoÂśĂŚ, przeznaczenie, dar od Boga.

WÂłaÂśnie to jest powodem tragedii miĂŞdzyludzkich. Ludzie robiÂą coÂś, czego potem ÂżaÂłujÂą. Dochodzi do rozbicia maÂłÂżeĂąstw, odejÂśĂŚ z kapÂłaĂąstwa, porzucenia zakonu. Po jakimÂś czasie pojawia siĂŞ refleksja, Âże nie zrozumiaÂło siĂŞ tego uczucia, a moÂżna byÂło postÂąpiĂŚ inaczej. To prawda, Âże w wypadku niektĂłrych uczuĂŚ, na przykÂład zakochania, ktĂłre nie moÂże byĂŚ speÂłnione, gdy jest siĂŞ w trwaÂłym zwiÂązku, bardzo trudno o zrozumienie jego sensu. Dlatego warto wĂłwczas szukaĂŚ pomocy u kogoÂś z zewnÂątrz. Tam, gdzie nie jesteÂśmy silni, mamy byĂŚ mÂądrzy. Tak jak Odyseusz, ktĂłry poprosiÂł o pomoc swoich towarzyszy, bo wiedziaÂł, Âże sam sobie nie poradzi. ÂŻeby wytrwaĂŚ w dobrej decyzji, potrzebujemy wsparcia. Odyseusz nie byÂł sam.

JeÂżeli Âżonaty mĂŞÂżczyzna czy ksiÂądz zakochuje siĂŞ w jakiejÂś kobiecie i zostanie z tym sam, zginie. W tym sensie uczucia woÂłajÂą o dialogicznoÂśĂŚ i w tym przypadku to jest ich podstawowe przesÂłanie - nie bÂądÂź sam, rozmawiaj.

Przy tym warto pamiĂŞtaĂŚ, Âże kaÂżde uczucie pojawia siĂŞ dla naszego rozwoju. I nie dzieje siĂŞ to przypadkowo. DziĂŞki niemu mogĂŞ wiele zyskaĂŚ. Zakochanie, ktĂłrego nie bĂŞdzie moÂżna zrealizowaĂŚ w zwiÂązku, jest niezwykle bogate i ma niezwykÂły potencjaÂł rozwojowy. MoÂżna ÂśpiewaĂŚ Te Deum laudamus na dowĂłd odkrycia, ile dobroci jest w tym uczuciu. BÂądÂźmy powaÂżni. Gdybym miaÂł tyle Âżon, ile razy byÂłem zakochany, to nie mielibyÂście gdzie tutaj usiÂąÂśĂŚ.

W takim razie, jak dobrze przeÂżyĂŚ takie zakochanie, bo najczĂŞÂściej traktuje siĂŞ je ucieczkowo?

Raczej lĂŞkowo. ZaÂłoÂżenie oparte na faÂłszywej intelektualnej przesÂłance jest takie, Âże zakochanie jest po to, by zbudowaĂŚ trwaÂły zwiÂązek. JeÂżeli kierujemy siĂŞ takim nieprawdziwym przesÂłaniem, to nie mamy o czym rozmawiaĂŚ.

Zakochanie zdarza siĂŞ ludziom kilka razu w Âżyciu, nawet jeÂżeli majÂą Âżony i mĂŞÂżĂłw, sÂą kapÂłanami czy zakonnicami. Powiem wiĂŞcej: w pewnym sensie powinno siĂŞ zdarzyĂŚ.

Jak to powinno siĂŞ zdarzyĂŚ?!

MĂłwiÂąc ogĂłlnie, chodzi o uszlachetnienie czÂłowieka, uwraÂżliwienie go na obecnoÂśĂŚ drugiego po to, Âżeby mĂłgÂł pogÂłĂŞbiĂŚ wybranÂą formĂŞ miÂłoÂści. To, co chciaÂłbym daĂŚ osobie, w ktĂłrej siĂŞ zakochaÂłem, angaÂżujĂŞ w rzeczywistoÂśĂŚ, ktĂłrÂą juÂż wybraÂłem, a ktĂłra z czasem staÂła siĂŞ sztywna i potrzebuje oczyszczenia. AnalizujĂŞ, czego brakuje mi w maÂłÂżeĂąstwie czy w kapÂłaĂąstwie i co odnajdujĂŞ jednoczeÂśnie w tym uczuciu, ktĂłre mi siĂŞ przytrafiÂło.

KapÂłan ktĂłry siĂŞ zakochuje, naturalnie chciaÂłby wiĂŞcej czasu spĂŞdzaĂŚ z jakÂąÂś kobietÂą. MoÂże siĂŞ zdarzyĂŚ, Âże to doÂświadczenie pozwala mu odkryĂŚ, Âże tak naprawdĂŞ nie ma prawie Âżadnych relacji z ludÂźmi, Âże jest ciÂągle zapracowany. Funkcjonuje jak dzielny rycerz Ivanhoe. Zbroja, i do boju! Tylko jak moÂżna siĂŞ przytuliĂŚ do ksiĂŞdza w zbroi?

Takiemu ksiĂŞdzu trzeba postawiĂŚ pytanie o to, gdzie ma swoich przyjaciĂłÂł? Czy chce siĂŞ z kimÂś spotkaĂŚ? JeÂżeli ciÂągle coÂś z siebie daje, nie nawiÂązuje Âżadnych wiĂŞzi ani Âżadnej przyjaÂźni i nie ma dla siebie czasu, to zakochanie moÂże byĂŚ dla niego ratunkiem Âżeby nie umarÂł i nie zdziwaczaÂł. MoÂże pokazaĂŚ jego wielki gÂłĂłd emocjonalny i przeprowadziĂŚ remanent w tej formie miÂłoÂści, ktĂłrÂą wybraÂł.

Kobiety czy mĂŞÂżczyÂźni, w ktĂłrych siĂŞ zakochujemy, pozostajÂąc jednoczeÂśnie w relacjach bĂŞdÂących naszym Âżyciowym wyborem, sÂą raczej impulsem do zmiany, a nie przeznaczeniem. MoÂżemy byĂŚ wdziĂŞczni, Âże spotykamy takie osoby, poniewaÂż dziĂŞki nim pojawia siĂŞ uczucie. MoÂże wÂłaÂśnie po to, byÂśmy wyszli poza swĂłj egoizm i zatĂŞsknili na nowo za czymÂś, co dawno wyblakÂło - za jakÂąÂś intymnoÂściÂą, bliskoÂściÂą. To nie przypadek, Âże najczĂŞÂściej zakochujÂą siĂŞ ludzie, ktĂłrzy zaniedbujÂą swoje podstawowe wiĂŞzi i sÂą bardzo wygÂłodzeni emocjonalnie - i w kapÂłaĂąstwie, i w maÂłÂżeĂąstwie.

BezradnoÂśĂŚ teÂż ma swoje dobre strony? CzĂŞsto mamy z niÂą kÂłopot.

BezradnoÂśĂŚ pokazuje, Âże czÂłowiek nie jest w stanie poradziĂŚ sobie ze wszystkim. Narcystyczne poczucie wÂłasnej wartoÂści jest formÂą gÂłĂŞbokiej niedojrzaÂłoÂści, bo wielu rzeczy tak zwyczajnie nie rozumiemy i nie umiemy. Moje piĂŞĂŚ chlebĂłw i dwie ryby nie wystarczÂą, Âżeby zaspokoiĂŚ tÂłumy. Tym tÂłumem moÂże byĂŚ konfesjonaÂł, moja sala wykÂładowa, moja rodzina. JeÂśli tego nie widzĂŞ, to jestem niedojrzaÂły.
W naszej kulturze jest bardzo duÂżo pychy i takiej dziwnej zaradnoÂści.

ProszĂŞ zauwaÂżyĂŚ, jak ludzie ze sobÂą rozmawiajÂą w programach telewizyjnych, jak sÂą pewni siebie. Nie widaĂŚ w nich bĂłlu niepewnoÂści, na wszystko majÂą odpowiedÂź. Ojciec Jacek Salij powiedziaÂł niedawno podczas zjazdu egzorcystĂłw w Niepokalanowie, Âże im lepszy teolog, tym czĂŞÂściej mĂłwi: nie wiem. Bardzo mnie to poruszyÂło. MyÂślĂŞ, Âże dobrze przeÂżyta bezradnoÂśĂŚ pozwala na budowanie lepszych relacji z drugim czÂłowiekiem, bo okazuje siĂŞ, Âże muszĂŞ zawierzyĂŚ Bogu swoje Âżycie. Nie jestem drugim Bogiem. To nie jest tak, Âże BĂłg spotkaÂł Boga i teraz sobie dialogujÂą jak partnerzy. Bez Niego nic nie mogĂŞ uczyniĂŚ. ZupeÂłnie nic.

Czy BĂłg ma uczucia?

Biblia pokazuje Âże SÂłowo Boga jest rzeczywistoÂściÂą uczuciowÂą. Na kartach Starego czy Nowego Testamentu BĂłg daje nam obraz siebie jako postaci uczuciowej. Widzimy na przykÂład Jezusa, ktĂłry siĂŞ gniewa.

Gniewa siĂŞ, ale siĂŞ nie Âśmieje.

MoÂże tego po prostu ewangeliÂści nie zapisali. MoÂże Âśmiech Jezusa ich nie dziwiÂł. Bardziej dziwiÂło ich to, Âże siĂŞ gniewaÂł. MoÂże zauwaÂżyli to, z czym sami sobie nie radzili. Nie wydaje mi siĂŞ, Âżeby Chrystus siĂŞ nie ÂśmiaÂł. Z pewnoÂściÂą jednak ludzi bardziej szokowaÂło to, gdy widzieli, jak pÂłakaÂł czy siĂŞ zÂłoÂściÂł. Taki prorok, Âłagodny jak baranek, a tu - jak czytamy w Ewangelii – spojrzaÂł na wszystkich z gniewem. A juÂż na pewno uczniowie byli zdziwieni, gdy zobaczyli w OgrĂłjcu, Âże Jezus siĂŞ boi.

A czy mamy prawo zÂłoÂściĂŚ siĂŞ na Pana Boga? Czy to jest dobre uczucie?

MyÂślĂŞ, Âże uczucia sÂą jednym z podstawowych miejsc styku naszej relacji z Bogiem. ZÂłoÂśĂŚ czy Âżal to bardzo dobre uczucia. Istnieje w tradycji modlitwa uczuĂŚ. CzĂŞsto mamy z niÂą do czynienia w psalmach.

Gdy siĂŞ gniewam, to raczej mam ochotĂŞ uÂżywaĂŚ sÂłĂłw maÂło cenzuralnych. A my tu mĂłwimy o modlitwie. KtoÂś zapyta, ale jak?

PamiĂŞtamy sÂłynnÂą scenĂŞ, w ktĂłrej Jakub mocuje siĂŞ z Bogiem. Dobry Ojciec moÂże siĂŞ mocowaĂŚ z synem. Wiemy, Âże w niektĂłrych plemionach syn, ktĂłry nie wejdzie w walkĂŞ z ojcem, nie jest prawdziwym mĂŞÂżczyznÂą. Ojciec czeka na walkĂŞ z synem. W relacji z Bogiem jest rĂłwnieÂż miejsce na kÂłĂłtniĂŞ, gniew, Âżal.

Jest teÂż miejsce na ciche dni?

Ciche dni sÂą wtedy, kiedy tÂłumimy zÂłoÂśĂŚ. Ludzie, ktĂłrzy siĂŞ pokÂłĂłcÂą, czy to w maÂłÂżeĂąstwie czy w przyjaÂźni, majÂą wraÂżenie, Âże ich relacja jest bliÂższa, lepsza, bardziej intymna.

Podobnie jest z Panem Bogiem. To, co nie jest wÂłÂączone do modlitwy, nie rozwija siĂŞ w nas poprawnie. Nawet jeÂżeli teraz tego nie rozumiemy. WaÂżne jest, Âżeby w modlitwie, podobnie jak w relacji z drugim czÂłowiekiem, wyraÂżaĂŚ swoje uczucia, nazywaĂŚ stany, ktĂłre siĂŞ w nas pojawiajÂą. BoÂże, chce mi siĂŞ dzisiaj pÂłakaĂŚ. Czy tĂŞskniĂŞ za uczuciem, karierÂą, pieniĂŞdzmi? Na razie nie wiem. Ufam, Âże po jakimÂś czasie to zrozumiem.

Modlitwa z proÂśbÂą o zrozumienie jest otwarciem siĂŞ na BoÂże dziaÂłanie, ktĂłre jest ÂświatÂłem i rozjaÂśnia nasze stany emocjonalne. BĂłg nie jest obojĂŞtny na nasze proÂśby, jeÂśli zostawiamy Mu przestrzeĂą do dziaÂłania.

A swoim penitentom czy osobom w poradni mĂłwi ksiÂądz: nie bĂłjcie siĂŞ uczuĂŚ?

Raczej idĂŞ za tym, co pojawia siĂŞ w rozmowie. Odblokowanie uczuĂŚ jest celem terapii psychodynamicznej, a celem terapii poznawczej jest Âświat intelektualny. Trzeba jednak od razu dodaĂŚ, Âże oba typy terapii siĂŞ uzupeÂłniajÂą. Tu nie ma prostego albo-albo. MuszĂŞ wydobyĂŚ swoje uczucia, otworzyĂŚ siĂŞ na nie i nie spieszyĂŚ siĂŞ z ich definiowaniem. Zdefiniowanie nie zawsze jest najwaÂżniejsze.

MyÂślĂŞ, Âże istnieje obawa przed sprowadzeniem religii i wiary na poziom psychologii. KsiÂądz mĂłwi o Panu Bogu, bo tak musi mĂłwiĂŚ z racji swojej profesji. Ale rĂłwnie dobrze moÂżemy sobie wyobraziĂŚ innÂą zmiennÂą - "siÂłĂŞ wyÂższÂą", "wyÂższy sens", "samorealizacjĂŞ".

Wytrzymanie napiĂŞcia miĂŞdzy dobrÂą antropologiÂą a dobrÂą duchowoÂściÂą jest jednym z waÂżniejszych paradoksĂłw chrzeÂścijaĂąstwa. Nie ma jednego bez drugiego. Psychologia bez duchowoÂści niewielu rzeczy jest pewna. Podobnie duchowoÂśĂŚ bez psychologii staje siĂŞ daleka i niezrozumiaÂła. ÂŁatwo wĂłwczas o skrĂłty myÂślowe, traktowanie na przykÂład zazdroÂści czy gniewu wyÂłÂącznie w kategoriach grzechu.

Skoro Chrystus jest w centrum chrzeÂścijaĂąstwa i jest prawdziwym Bogiem i czÂłowiekiem, to w Nim spotykajÂą siĂŞ dwie natury: prawdziwie BoÂża i prawdziwie ludzka. To jest dla mnie obraz duchowoÂści chrzeÂścijaĂąskiej.

Wobec uczuĂŚ popeÂłnia siĂŞ dwa zasadnicze bÂłĂŞdy: psychologizacji i teologizacji. NapiĂŞcie miĂŞdzy nimi musi zaistnieĂŚ. ÂŁatwiej byÂłoby powiedzieĂŚ albo-albo. A siÂłÂą chrzeÂścijaĂąstwa jest utrzymanie tego paradoksu. Uczucie jest sÂłowem Boga we mnie do mnie. MogĂŞ je przyjÂąĂŚ jako miejsce modlitwy i jednoczeÂśnie mogĂŞ je przyjÂąĂŚ jako miejsce spotkania z czÂłowiekiem. Nie muszĂŞ tego oddzielaĂŚ. Nie zawsze muszĂŞ teÂż je wyraÂżaĂŚ. Dlatego Âświat uczuĂŚ wymaga obecnoÂści Boga - bez Niego nie zrozumiemy ich sensu. ÂŚwiĂŞty Jan od KrzyÂża w swojej antropologicznej koncepcji czÂłowieka przypisywaÂł uczuciom wielkÂą wagĂŞ. UwaÂżaÂł, Âże wiĂŞÂź z Bogiem jest w nich najgÂłĂŞbsza, Âże to miejsce najgÂłĂŞbszego spotkania z Bogiem. GdyÂż uczucia sÂą czymÂś prawdziwe Boskim i prawdziwie ludzkim.

MoÂże papieÂż powinien napisaĂŚ encyklikĂŞ o uczuciach?

RzeczywiÂście, nie ma jeszcze takiej. A bardzo by siĂŞ przydaÂła. Wiara i uczucia, "Fides et passio".

Z ks. Krzysztofem Grzywoczem
rozmawiali Katarzyna Kolska, Roman Bielecki OP

	Witamy, Gość. Zaloguj się lub zarejestruj.	Lipiec 05, 2025, 10:25:29
		Zaloguj się podając nazwę użytkownika, hasło i długość sesji

	Autor	Wątek: Uczucia niechciane (Przeczytany 2211 razy)
0 użytkowników i 1 Gość przegląda ten wątek.