To by³ d³ugi proces, który musia³ odbywaÌ siê etapami. Dokumenty trzeba by³o wyt³umaczyÌ, rozjaœniÌ, pokazaÌ, dlaczego s¹ wa¿ne w ¿yciu spo³ecznym i prywatnym, jak w ich duchu dzia³aÌ. Ale teksty by³y po ³acinie, a w³adza zezwoli³a na wydrukowanie t³umaczenia zaledwie w 10 tysi¹cach egzemplarzy. Czyli gdyby ca³y nak³ad œci¹gn¹Ì do Krakowa, zabrak³oby materia³u dla zespo³ów. Zaczêto wiêc przepisywaÌ je na maszynie przez kalkê. Jedni pisali, drudzy rozwozili, kolejni przekazywali dalej. Trudny by³ te¿ dobór przewodnicz¹cych: musieli posiadaÌ intuicjê organizacyjn¹, umiejêtnoœÌ referowania i prowadzenia dyskusji. W tamtym czasie w Polsce nie by³o takich osób. Wojty³a wymyœli³, ¿eby siêgn¹Ì do przedwojennych grup Akcji Katolickiej. Szukaliœmy te¿ jakichkolwiek, nawet ró¿aùcowych grup przyparafialnych, byleby ludzie ju¿ siê znali i byli zorganizowani. Tak to siê zaczê³o.
Pamiêtam, jak kard. Wojty³a szacowa³, ¿e wszystkich zespo³ów uda siê powo³aÌ, ostro¿nie szacuj¹c, piêÌdziesi¹t. A powsta³o ich ok. 500. Zdarza³y siê oczywiœcie fikcyjne zespo³y, poniewa¿ rozpad³y siê zaraz po za³o¿eniu, ale intensywnie pracowa³a minimum po³owa.
NiektĂłre pracujÂą nieformalnie do dziÂś! Motorem byÂło kilkanaÂście osĂłb, tzw. Komisja G³ówna. PrzewodziÂł bp StanisÂław SmoleĂąski, asystowaÂł i rzÂądziÂł kard. WojtyÂła. Komisja musiaÂła stworzyĂŚ koncepcjĂŞ dokumentĂłw synodalnych, ale nie zestaw nakazĂłw, jak postĂŞpowaĂŚ – bo nie o to tu chodziÂło, tylko o drogĂŞ, jakÂą przebywamy, jak siĂŞ zmieniamy, jak zmienia siĂŞ KoÂśció³.
Szkieletem okaza³a siê nauka o kap³aùstwie powszechnym, czyli wszystkich ochrzczonych, a wiêc o uczestnictwie ka¿dego ochrzczonego w potrójnej misji Chrystusa. Chrystusa jako: Pasterza, Kap³ana, Króla. Kluczem by³o uzasadnienie i zrozumienie tych zagadnieù. Misja pasterska polega na uczestnictwie w trosce o Koœció³, g³ównie przez przekaz wiary, i np. program na pierwszy rok prac mówi³ o przekazie wiary w rodzinie. Ludzie mogli to natychmiast wcielaÌ w ¿ycie w domach. Rodzice us³yszeli, ¿e ich zadaniem jest uczestnictwo w nauczaniu Koœcio³a, szczególnie w czasach, kiedy religia nie by³a obecna w szkole.
KaÂżdy dokument byÂł podzielony na trzy czĂŞÂści. Pierwsza – to gÂłos Boga i gÂłos Soboru do czÂłowieka. Druga – obraz sytuacji, jaka jest w tej dziedzinie w Âżyciu ludzi (uczestnikĂłw zespoÂłu). Trzecia – wyciÂągniĂŞcie wnioskĂłw, wskazanie, co robiĂŚ, aby pogodziĂŚ woÂłanie Boga i Âżycie codzienne. WojtyÂła bardzo pilnowaÂł tego podziaÂłu. Nie chciaÂł, aby wysun¹Ì na pierwszy plan oceny sytuacji, bo to mogÂłoby doprowadziĂŚ do wypaczenia interpretacji czĂŞÂści teologicznej, ktĂłra jest mowÂą Boga. RzeczywistoœÌ socjologiczna jest zaÂś tak krzykliwa, Âże powoduje bunt i chĂŞĂŚ zmian tego, co nam nie pasuje. KardynaÂł chciaÂł, Âżeby najpierw wsÂłuchaĂŚ siĂŞ w sÂłowo BoÂże, a dopiero potem harmonizowaĂŚ Âżycie – spĂłjne Âżycie chrzeÂścijaĂąskie jest najwaÂżniejszym Âświadectwem KoÂścioÂła.
A do takiego œwiadectwa jako Koœció³ ju¿ doroœliœmy?
To, co robimy – musi byĂŚ wiarygodne. A Âżeby byÂło wiarygodne, my musimy byĂŚ inni. Co z tego, Âże ktoÂś wygÂłosi piĂŞknÂą homiliĂŞ? To jest pytanie, coÂście przyszli widzieĂŚ: trzcinĂŞ chwiejÂącÂą siĂŞ od wiatru, czÂłowieka odzianego w miĂŞkkie szaty?
Kiedy przed laty w ParyÂżu obserwowaÂłem miejscowych ksiĂŞÂży: w krawatach, z maÂłymi krzyÂżykami w klapach marynarek, byÂłem zgorszony. DziÂś widzĂŞ to jako protest. PĂłki nie nastÂąpi przeÂłom wewnĂŞtrzny, wszelkie tego typu znaki sÂą nieczytelne. Z czegoÂś trzeba zrezygnowaĂŚ – z czegoÂś, co nie jest istotne. AutentycznoœÌ polega teÂż i na tym, Âże jeÂżeli coÂś jest preferowanÂą, sprawdzonÂą liniÂą KoÂścioÂła, to trzeba siĂŞ tego trzymaĂŚ. A jeÂżeli sÂłuchamy ludzi, ale i tak z gĂłry wiemy, co zrobimy, bo „ludzie gÂłupi, co mogÂą wiedzieĂŚ”? Trzeba ludzi wysÂłuchaĂŚ, nawet jeÂśli nie majÂą racji. Tymczasem Âżadnej krytycznej opinii nie moÂżna w naszym KoÂściele przedstawiĂŚ, bo jest to traktowane jako wyjÂście poza ortodoksjĂŞ. MoÂże jeszcze nie doroÂśliÂśmy, Âżeby to rozwiÂązaĂŚ, ale zacznijmy myÂśleĂŚ, co z tym zrobiĂŚ. Niestety, za daleko to zaszÂło...
KoÂśció³ musi byĂŚ czytelny, nie moÂże siĂŞ chowaĂŚ za ÂżadnÂą gardĂŞ. Jak siĂŞ pomyli – to siĂŞ poprawia. Jak zgrzeszy – przeprasza. I powinien wzbudzaĂŚ entuzjazm – bo byĂŚ czÂłowiekiem wierzÂącym to piĂŞkna sprawa. CiĂŞÂżko sprzedawaĂŚ wysiÂłek jako ciepÂłe buÂłeczki, a jednak widaĂŚ, Âże mÂłodzieÂż chce byĂŚ w KoÂściele. Trzeba wiarĂŞ traktowaĂŚ jako integralnÂą czêœÌ Âżycia, a nie jako pĂłjÂście do koÂścioÂła i zapalenie Âświeczki Panu Bogu.
Chyba jednak coÂś siĂŞ w Polsce zmienia na lepsze?
JeÂżeli braĂŚ jaskó³kĂŞ za zapowiedÂź wiosny, to polityka w stosunku do rocznicy 10 kwietnia i katastrofy smoleĂąskiej byÂła takÂą jaskó³kÂą. UwikÂłanie siĂŞ w politykĂŞ jest fatalne, fatalne jest Radio Maryja z tym uwikÂłaniem. To dwa mankamenty. Co wiĂŞcej: prĂłbuje siĂŞ przy pomocy tekstĂłw soborowych przekonywaĂŚ, Âże biskupi sÂą powoÂłani do robienia polityki. OczywiÂście, jeÂśli polityka to roztropna troska o dobro wspĂłlne, to jasne, Âże powinni siĂŞ w niÂą angaÂżowaĂŚ wszyscy. Ale biskupi angaÂżujÂą siĂŞ w to, kto ma rzÂądziĂŚ, a to juÂż wkroczenie na pole minowe. Poza tym – ten koÂścielny triumfalizm! W samym Krakowie mamy dziesiĂŞciu infuÂłatĂłw; kiedy idÂą razem, wyglÂądajÂą jak orszak ÂświĂŞtych polskich.
Wielu biskupów uwa¿a, ¿e ma w³adzê wiêksz¹ od papie¿a. Nie le¿y w ich mocy zwalnianie proboszczów przed wiekiem emerytalnym, wiêc posy³aj¹ do proboszcza siepaczy, którzy dyskutuj¹ z nimi, póki nie podpisz¹ rezygnacji. To straszliwy brak myœlenia w d³ugiej perspektywie: kryzys kap³aùstwa ju¿ dotkn¹³ Polskê, bêdzie siê pog³êbiaÌ, i starsi proboszczowie mogliby pracowaÌ jeszcze kilka lat. Ale m³ode wilki ju¿ skacz¹ na stanowiska. Tylko ¿e znajd¹ siê w koùcu w sytuacji, kiedy nie bêdzie mia³ im kto pomóc, wiêc bêd¹ na parafii pracowaÌ sami.
Kluczowe sÂą nominacje biskupie, bo w tym i nastĂŞpnym roku caÂły „stary” Episkopat odejdzie: CzĂŞstochowa, ÂŁĂłdÂź, Gliwice, Katowice, ÂŁomÂża na biskupa czeka Lublin. Ale problem powinien widzieĂŚ nie tyle nuncjusz, co sami biskupi. Tymczasem na obradach Konferencji Episkopatu Polski... CzĂŞsto wstyd mi za te spotkania. Bo na czym polegajÂą? Uchwalanie patronĂłw, tytu³ów bazylik i wielu innych drobiazgĂłw. Na miÂły BĂłg, przecieÂż trzeba siĂŞ zaj¹Ì ludzkimi problemami! Problemami tak trudnymi, Âże zĂŞby bolÂą – ale my kultywujemy stary styl niedotykania tego, co trudne.
JeÂżeli mĂłwi siĂŞ dziÂś o kryzysie KoÂścioÂła, moÂże naleÂżaÂłoby zwoÂłaĂŚ nastĂŞpny SobĂłr?
Sobór to wielkie wydarzenie religijne i spo³eczne o d³ugofalowym dzia³aniu. Sobór Watykaùski II skorzysta³ z wielu przemyœleù ludzi wiary i teologów, którzy prze¿yli I i II wojnê œwiatow¹, pod¹¿anie œwiata do materializmu w liberalnych systemach wolnoœciowych. Sobór by³ wiêc odpowiedzi¹ na wspó³czesnoœÌ œwiata i jego b³êdn¹ trajektoriê. Naturalnie, ¿e od 1965 r. dzia³o siê wiele rzeczy, których Sobór jeszcze nie zna³, ¿eby wspomnieÌ tylko rewolucjê seksualn¹ 1968 r.; wydarzeù takich by³o wiele, ale wszystkie sz³y t¹ sam¹, zdiagnozowan¹ trajektori¹. Dlatego Sobór nie straci³ niczego ze swojej aktualnoœci.
Najpierw wiĂŞc trzeba go poznaĂŚ i uczyĂŚ siĂŞ nim ÂżyĂŚ, bo to wspaniaÂłe osiÂągniĂŞcie – czego dowodem pontyfikat Jana PawÂła II, g³êboko zharmonizowany z nauczaniem soborowym. Nie wszystkim siĂŞ to podobaÂło, ale papieÂż czerpaÂł z Soboru peÂłnÂą garÂściÂą. I to siĂŞ okazaÂło skuteczne. WeÂźmy wystÂąpienia w Ameryce PoÂłudniowej, konfrontacje ze Âświatem komunistycznym i z liberalizmem – to byÂło zakorzenione i czerpaÂło si³ê z myÂśli soborowej. MyÂślimy wiĂŞc, jak wykorzystaĂŚ to, co juÂż mamy. A potem bĂŞdziemy siĂŞ zastanawiaĂŚ, co dalej – tymczasem sytuacja znĂłw stanie siĂŞ nowa, bo w takim tempie zmienia siĂŞ Âświat.
Jestem przekonany od lat, Âże pomysÂł zwoÂłania nowego Soboru jest chybiony, na tĂŞ chwilĂŞ wci¹¿ niepotrzebny. PorzuciĂŚ bogactwo, ktĂłre SobĂłr nam daÂł, po to, Âżeby wejœÌ w wymianĂŞ myÂśli i stawiaĂŚ na boku to, co juÂż jest przemyÂślane i dobre – to pomysÂł nieproduktywny.
Bp Tadeusz Pieronek (ur. 1934 r.) jest prawnikiem. W latach 1993-98 byÂł sekretarzem generalnym Konferencji Episkopatu Polski, w latach 1998–2010 przewodniczÂącym KoÂścielnej Komisji Konkordatowej. Rektor Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie w latach 1998–2004.
http://religia.onet.pl/wywiady,8/zejscie-z-piedestalu,341,page1.html
